Na Dkt. David Nyekorach-Matsanga, Addis Ababa
Naondoka Tanzania nikiwa na lengo moja wazi ninasimama upande wa sheria. Wale wanaotaka kunitukana kwa sababu ya ukweli kwamba nimeunga mkono sheria za uchaguzi za Tanzania, na wafanye hivyo.
Nilitukanwa mwaka 1998 niliposimama upande wa Zimbabwe kupinga suluhisho lililokuwa likipendekezwa na Tony Blair kuhusu marehemu Rais Mugabe. Bado niko hai leo, na Zimbabwe haikuingia vitani jambo ambalo ndilo lilikuwa lengo la Tony Blair na washirika wake wakati huo.
Ninaandika makala hii kwa msingi wa utawala wa sheria kama ulivyoainishwa katika Katiba ya Tanzania. Tena ninaandika makala hii kutetea ukweli ile kweli iliyosahaulika kwamba Tundu Lissu alishindwa kusaini Kanuni za Maadili ya Uchaguzi zinazombana na Tume ya Uchaguzi ya Tanzania.
Huwezi kwenda mahakamani ukiwa na “mikono michafu” ukitarajia haki.
Barani Afrika, kiongozi wa upinzani pekee aliyefuata kikamilifu utawala wa sheria wakati wa uchaguzi alikuwa marehemu Raila Amollo Odinga wa Kenya. Alikuwa akisaini fomu za Kanuni za Maadili ya Uchaguzi na baadaye kushirikiana na Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka (IEBC) kufanya marekebisho ya mfumo wa uchaguzi.
Hata pale kura zake zilipoibwa mara kwa mara, alitumia mahakama akiwa na kibali chake cha uchaguzi kudai haki. Pumzika kwa amani, Baba.
Katika uwanja wa siasa za kimataifa, uchaguzi mara nyingi huwa kipimo cha afya ya demokrasia ya taifa. Msimu wa hivi karibuni wa uchaguzi nchini Tanzania ulihusisha wagombea 17 wa urais waliokuwa wakishindania kiti cha juu zaidi cha nchi, lakini macho ya dunia yalielekezwa kwa mgombea mmoja tu aliyekuwa akipata uungwaji mkono mkubwa kutoka mataifa ya Magharibi.
Hali hii inaleta maswali muhimu kuhusu asili ya msaada wa kidemokrasia, ushawishi wa kimataifa, na ukweli wa ndani ambao mara nyingi hubaki kufichwa.
Muktadha wa uchaguzi wa Tanzania hauwezi kuelezwa kwa takwimu pekee au simulizi nyepesi. Licha ya idadi kubwa ya wagombea waliowakilisha mitazamo na sera tofauti, vyombo vya habari vya Magharibi na serikali zao zilionyesha upendeleo wa wazi kwa mgombea mmoja ambaye alipokea msaada mkubwa wa kifedha na kisiasa kutoka nje ya nchi.
Tukio hili linaonesha mwenendo mpana zaidi katika mahusiano ya kimataifa: ule wa kupendelea washirika fulani badala ya kulinda mchakato mzima wa kidemokrasia, hali inayoweza kudhoofisha uhalisia wa uchaguzi huru.
Cha kushangaza, mgombea huyu aliyepewa upendeleo alijizolea umaarufu si tu kwa kuwa kipenzi cha mataifa ya Magharibi, bali pia kwa uamuzi wake wa kukataa kusaini Kanuni za Maadili ya Uchaguzi.
Hati hii, ambayo ni sehemu muhimu ya uchaguzi wowote huru na wa haki, imekusudiwa kuimarisha uwazi, usawa, na heshima kati ya wagombea. Kwa kukataa kusaini waraka huu, mgombea huyo aliibua mashaka juu ya dhamira yake ya kweli kwa misingi ya kidemokrasia ambayo wale waliomsaidia kutoka Magharibi wanadai kuitetea.
Kukataa kuzingatia Kanuni za Maadili ya Uchaguzi kunaonyesha kinyume cha maneno katika uhamasishaji wa demokrasia. Wakati mataifa ya kigeni yanaposhinikiza thamani za uchaguzi huru na wa haki, vitendo vyao mara nyingine huenda kinyume na misingi hiyo wanapomuinua mgombea mmoja mara nyingi kwa gharama ya demokrasia pana.
Mbinu hii ya kuchagua upande fulani kwa niaba ya “demokrasia” inaweza kusababisha kubaguliwa kwa sauti nyingine ndani ya uwanja wa siasa na kuleta hisia za kutengwa miongoni mwa wananchi.
Kisa cha kutoelewa kwa wageni kuhusu sheria za uchaguzi za Tanzania
Wagombea wengi wa urais waliokuwa na maono tofauti ya mustakabali wa Tanzania walibaki kivulini mwa simulizi hili dogo.
Mtu hawezi kujizuia kujiuliza ni athari gani zinazoikabili Tanzania pale matarajio ya wananchi na wagombea wa ndani yanapozidiwa nguvu na maslahi ya nje?
Wagombea wengine 16 waliwakilisha wigo mpana wa mawazo ambayo yangeweza kuleta mjadala mpana kuhusu changamoto na ndoto za taifa. Kwa kupuuza sauti hizi, simulizi la uchaguzi lilipunguzwa na hivyo kupunguza uelewa wa umma kuhusu mienendo halisi ya kijamii na kisiasa ya nchi.
Hali hii inaendeleza mtazamo kwamba maoni kutoka nje yana thamani zaidi kuliko yale ya wananchi wenyewe.
Zaidi ya hayo, tabia ya mataifa ya Magharibi kuwasaidia wagombea fulani wanaoonekana kama “wajumbe” wa maslahi yao huunda utegemezi unaopingana na dhana ya uhuru wa kweli. Wakati viongozi wa kisiasa wanapojikita katika kuwafurahisha wafadhili wa nje badala ya wananchi wao, kiini cha demokrasia hupotea.
Badala ya kuimarisha taasisi za kidemokrasia, hatua kama hizi zinaweza kusababisha wananchi kukata tamaa na mchakato wa kisiasa, na kujihisi kama watazamaji tu wa mchezo unaopangwa na nguvu za kigeni.
Hali hii inahitaji mtazamo makini zaidi kuhusu namna ya kuunga mkono chaguzi duniani. Ni muhimu mataifa ya Magharibi yatambue umuhimu wa kukuza wingi wa sauti ndani ya mfumo wa demokrasia ya Tanzania.
Kuwasaidia wagombea wengi zaidi wenye uwezo wa kujadiliana na wananchi wao bila kujali kama wanakubaliana na maslahi ya kigeni au la kunaweza kuleta demokrasia yenye uimara na uwakilishi wa kweli zaidi.
Kwa kumalizia, uchaguzi wa Tanzania unatoa picha halisi ya changamoto zinazozikabili demokrasia duniani kote. Unaibua maswali muhimu kuhusu nia ya msaada wa kimataifa kwa wagombea fulani na athari za kudhoofisha taratibu halisi za kidemokrasia.
Hatari ya kupuuza mijadala ya ndani kwa manufaa ya uhusiano wa nje si tu kwamba inaathiri nguvu ya ndani ya taifa kama Tanzania, bali pia inakipa doa uhalisia wa uanademokrasia wa Magharibi.
Ili kuhakikisha demokrasia inachanua si kwa maandishi tu bali pia katika vitendo, ni muhimu kukuza sauti nyingi na kudumisha misingi ya uadilifu wa uchaguzi.
Sina majuto yoyote kwa kuiunga mkono Tanzania na taasisi zake. Hakuna sheria nchini Tanzania inayoadhibu wale ambao hawakupiga kura.
Njia sahihi ya mbele ni kurejesha ile kweli iliyosahaulika kwamba demokrasia lazima ijengwe kutoka ndani ya nchi, si kutegemea Uingereza, Marekani au Umoja wa Ulaya kuelekeza nini kiongozi wa upinzani anatakiwa kufanya bali ionyeshe matakwa na matarajio ya wananchi wanaotaka kuongozwa.
KUHUSU MWANDISHI
Dkt. David Nyekorach Matsanga ni Mwanasayansi wa Siasa na Mtaalamu wa Mahusiano ya Kimataifa, mtaalamu wa kutatua migogoro barani Afrika, mwanzilishi wa Pan African Forum Ltd, na mwanaharakati wa muda mrefu anayepigania amani na haki katika bara la Afrika.
