Dar es Salaam, Tanzania – Wabunge wa Tanzania wamelipongeza pendekezo la serikali la kuipa Mamlaka ya Hifadhi ya Chakula ya Taifa (NFRA) mamlaka ya kununua na kuhifadhi sukari ili kumaliza ongezeko la bei linalotokea mara kwa mara. Hatua hii inalenga kulinda walaji dhidi ya bei kubwa zinazosababishwa na upungufu wa sukari wakati wazalishaji wa ndani wanapofanya matengenezo ya viwanda vyao, hasa msimu wa mvua.
Maelezo ya Pendekezo
Waziri wa Kilimo, Mhe Hussein Bashe, alitoa pendekezo hilo mwezi uliopita alipowasilisha bajeti ya wizara yake ya Sh1.249 trilioni kwa mwaka wa fedha wa 2024/25 bungeni. Pendekezo hili, lililojumuishwa katika Muswada wa Fedha wa 2024, linahitaji marekebisho ya sheria inayosimamia NFRA. Pendekezo hili limeungwa mkono na wabunge wengi, wakisema kuwa ni hatua sahihi ya kulinda watumiaji na kudhibiti bei za sukari.
Hamu ya serikali kuipa NFRA mamlaka ya kununua na kuhifadhi sukari inafuatia ongezeko kubwa la bei kila wakati wazalishaji wa ndani wanapofanya matengenezo ya kawaida ya viwanda vyao, hasa wakati wa msimu wa mvua ambapo miwa inapoteza kiwango chake cha kawaida cha sukrosi.
Hata hivyo, hali hiyo ilizidi mwanzoni mwa mwaka huu wakati upungufu mkubwa wa sukari ulisababisha bei kupanda hadi kufikia Sh10,000 kwa kilo katika baadhi ya mikoa kutoka Sh2,600 hadi Sh3,000.
Mhe, Mariam Ditopile (Viti Maalum-CCM) alilikumbusha bunge kwamba mwezi mtukufu wa Ramadhani wakati unakaribia bei za sukari zilipanda hadi mwanzoni mwa mwaka.
“Watu wa Kondoa wanafurahia uamuzi wa kuruhusu NFRA kuhifadhi sukari itakayotumika kama mbadala wakati wa upungufu. Wale wanaodai kuwa serikali inataka kuua sekta ya sukari ya ndani sio waaminifu,” alisema wakati wa kikao kilichoongozwa na Naibu Spika Mussa Azzan Zungu.
Mhe, Ditopile aliongeza kuwa sekta ya sukari ya ndani imefaidika na nia njema na msaada usiokoma wa serikali katika kipindi cha hivi karibuni na ndiyo maana wazalishaji wa ndani ndio waagizaji pekee wa bidhaa hiyo.
“Wanasema serikali inataka kuua sekta hiyo, lakini wakati huo huo wanasahau kwamba muda mfupi baada ya kuingia madarakani, Mheshimiwa Rais Samia Suluhu Hassan alitembelea kiwanda cha sukari katika Mkoa wa Kagera. Je, hii ingeweza kufanywa na mtu anayetaka kuua sekta ya sukari?” alishangaa mbunge huyo.
Mhe. Ditopile alisema pia serikali inajaribu tu kuhakikisha kuwa wazalishaji hawazidishi mamlaka yao.
“Tulipowapa mamlaka ya kuagiza sukari, tulifanya hivyo ili kumlinda mlaji, lakini wamefeli,” aliongeza.
Akichangia Bungeni Mhe Venant Protas Mbunge wa (Igalula-CCM) alisema kiongozi mzuri ni yule anayechagua mwelekeo sahihi wa kuchukua kila mara changamoto inapojitokeza.
“Ndio maana nampongeza Mheshimiwa Rais Samia Suluhu Hassan kwa kuchukua hatua za kuepusha migogoro ya sukari nchini Tanzania,” alisema.
Mhe. Protas aliongeza kuwa kwenye masuala ya maslahi ya kitaifa, hasa ulinzi wa watumiaji, ni busara tu kwamba wabunge kuchukua msimamo wa pamoja.
Alitoa mfano wa uamuzi wa serikali wa Juni 2022 wa kutoa ruzuku kwa bei za bidhaa za petroli, akisema hakuna mtu alikumbuka kwamba Tanzania haina udhibiti wa moja kwa moja wa bei za mafuta duniani.
“Sote tuliamua kuihukumu serikali bila haki. Tulifanya hivyo hata tulipokuwa tunajua kwamba nchi yetu sio mzalishaji wa bidhaa za petroli. Serikali, hata hivyo, ilijibu kwa kutoa ruzuku kwa bidhaa za petroli na bei zilishuka.”
Mhe. Protas alihimiza wabunge wasichukulie suala la sukari kwa uzito mdogo, akisema ongezeko la bei kunakotokea mara kwa mara lilianza serikali ilipoamua kuiachia soko la uhuru kuamua bei.
“Sisi, kama wawakilishi wa wananchi, tunahitaji kuunga mkono kikamilifu sheria hii iliyopendekezwa, ambayo inakusudia kutoa serikali nguvu ya kuelewa kwa undani kile kinachoendelea katika sekta ya sukari.”
Mhe. Protas aliongeza kuwa wabunge pia wanaweza kuangalia masuala kadhaa, ikiwemo utoaji wa vibali vya kuagiza kwa wakati.
“NFRA pia inapaswa kupewa mamlaka ya kuagiza sukari ili kufidia mapungufu, lakini ifanye hivyo kwa njia ambayo haitakuwa na athari mbaya kwa wazalishaji wa ndani,” alisema.
Alikumbusha pia kwamba wakati mmoja kilo moja ya sukari huko Ugalula ilikuwa inauzwa kwa hadi Sh11,000 na ni jambo la kusikitisha kuona kwamba kuna sauti za kupinga serikali inavyojaribu kutafuta suluhisho la kudumu kwa tatizo la muda mrefu.
“Lazima tusimame linapokuja suala la kulinda na kupigania maslahi ya wananchi. Tuweke siasa kando katika hili,” alisema Mhe. Protas.
Aliongeza kuwa kuna sekta kadhaa ambazo serikali inahitaji kuwekeza kwa manufaa ya jumla ya watumiaji.
“Tunazungumzia maeneo kama mafuta ya kupikia, umeme na mawasiliano. Kwa mfano, tukiachia uzalishaji na usambazaji wa umeme kwa sekta binafsi, tutamuuliza nani ikiwa nchi yote itazama kwenye giza? Hii pia ndiyo sababu tuliamua kuwa mkongo wa taifa lazima umilikiwe na serikali.”
Mhe. Miraji Mtaturu (Singida Mashariki-CCM) alisema ukuaji wa Uchumi unaonyesha kwamba serikali imeweka mkazo kwenye sekta za uzalishaji, ikiwemo utalii.
Kulingana na hali ya Uchumi wa taifa iliyowasilishwa bungeni Juni 13 na Waziri wa Nchi katika Ofisi ya Rais (Mipango na Uwekezaji), Prof. Kitila Mkumbo, Pato la Taifa (GDP) la Tanzania liliongezeka kwa Sh7.1 trilioni kufikia Sh148.3 trilioni mwaka 2023, ikiwa na ongezeko la asilimia 5.1 ikilinganishwa na Sh141.2 trilioni mwaka 2022.
Mhe. Mtaturu aliongeza kuwa ni katika muktadha huu serikali lazima ihakikishe inaingilia kati katika usambazaji wa sukari.
“Hili ni eneo nyeti ambalo haliwezi kuachwa kabisa kwa sekta binafsi. Ndiyo sababu tunapaswa kuunga mkono wazo la kuipa NFRA jukumu la kuagiza sukari ya kujaza pengo. Hatupaswi kuruhusu watu kugeuza sukari kuwa mtaji wa kisiasa,” alisema.
Kwa upande mwingine akichangia hoja Mhe. Hamisi Kigwangalla (Nzega Vijijini-CCM) alisema kabla ya kuingia kwenye siasa alikuwa mfanyabiashara wa bidhaa na kwa siku za nyuma aliwahi kuwasilisha hoja binafsi bungeni iliyolenga kuanzisha mfuko wa kudhibiti bei.
Lengo, alisema Mhe. Kigwangalla, lilikuwa ni kuwalinda watumiaji wa bidhaa mbalimbali na wakulima dhidi ya mabadiliko ya bei yasiyotabirika.
“Hili ndilo Wizara ya Kilimo inataka kufanya (kupitia mabadiliko yanayotarajiwa ya Sheria ya NFRA kama ilivyopendekezwa kwenye Muswada wa Fedha, 2024). Serikali inataka NFRA kununua sukari na kuihifadhi hadi pale ambapo upungufu wa bidhaa hiyo kwenye soko unaweza kusababisha kupanda kwa bei,” alisema.
Mhe. Kigwangalla aliongeza kuwa huwezi kutarajia wazo kama hilo kukubalika na watu wanaofaidika na upungufu wa sukari unaojirudia mara kwa mara nchini Tanzania.
“Ikiwa una biashara yako na unafanya kwa uwazi, utaathiriwaje na uamuzi rahisi unaoilazimisha serikali kuagiza na kuhifadhi sukari, ambapo hadi walaji wawe wametumia na wamemaliza yote uliyotengeneza?” Aliuliza Dkt. Kigwangalla.
Alisema wale wanaopinga pendekezo hilo kwa dhana kwamba kama litaidhinishwa, litaathiri viwanda vya ndani, hawajafanya utafiti wao vizuri.
Mwisho, Wabunge walikubaliana kwamba ni muhimu kwa serikali kuingilia kati katika sekta ya sukari ili kuhakikisha kuwa bei zinabaki chini na thabiti. Kwa kuipa NFRA mamlaka ya kununua na kuhifadhi sukari, serikali inataka kuhakikisha kuwa kuna akiba ya kutosha ya sukari itakayosaidia kudhibiti bei wakati wa upungufu. Hatua hii inalenga kulinda maslahi ya watumiaji na kuhakikisha kuwa sekta ya sukari inafanya kazi kwa uwazi na ufanisi kwa manufaa ya wote[1].
[1] https://www.thecitizen.co.tz/tanzania/news/national/overwhelming-support-for-decision-to-curb-sugar-price-spikes-4668536
